Pięć stopni medytacji na pustkę

Każdy jest zawarty w kolejnych.

1. Pustka Śravaków - na tym etapie medytujący urzeczywistnia, że "ja" jest fałszywym, iluzorycznym konstruktem wyprojektowanym przez umysł. Wgląd można przedstawić słowami "nie ma widzącego, jest widzenie; nie ma słyszącego, jest słyszenie; nie myślącego, jest myślenie; w widzeniu tylko formy, kształty i kolory; w słyszeniu tylko dźwięki; w myśleniu tylko myśli". Medytujący nie unicestwia swojej osobowości, ale wyzwala swoją percepcję i życie spod wszelkich koncepcji "działającego", "obserwatora", "tego, kim naprawdę jest" - tak od małego "ja" jak i wielkiej "jaźni". Nie polega to na zniszczeniu "ja", ale zauważeniu, że od początku było ono błędem poznawczym. Ten etap eliminuje cierpienie i rozterki egzystencjalne pt "kim jestem", "po co żyje" i przynosi głęboki bezwysiłkowy spokój.
2. Pustka Cittamatry (lub Jogaczary) - medytujący zauważa, że nie istnieją prawdziwie "zewnętrzne" zjawiska, ponieważ nie da się ich nigdy znaleźć poza świadomym doświadczeniem (nie da się udowodnić z całą pewnością, że nie śnimy bardzo realistycznego snu). Zjawiska naprawdę mają naturę mentalną to jest dźwięki czy zapachy fundamentalnie nie różnią się "substancją" od myśli czy marzeń sennych. Wszystko jest niedualne ze świadomością i ma naturę świadomości, lecz ta nie jest "ja" ani też nie jest jednym bytem a strumieniem momentów. Innymi słowy medytujący rozpoznaje, że tak jak wszystkie płomienie mają naturę ciepła, ale nie są jednym płomieniem - tak wszystkie zjawiska mają naturę świadomości/umysłu, ale nie są jednym umysłem. Na tym etapie praktykujący widząc iluzoryczny charakter materialnej rzeczywistości rozwija moc, zdolność większego wpływu na wydarzenia oraz angażuje się skutecznie w pomoc innym istotom.
3. Pustka Svatantrika Madjamaki - praktykujący widzi, że nawet świadomość jest pusta i wszystkie zjawiska mają pustą naturę. Żadne zjawisko nie ma własnej natury a próbę autentycznego uchwycenia tego, czym dane zjawisko w swojej esencji jest, można porównać do próby złapania wiatru w ręce albo wyciągnięcia portfela z pustej kieszeni. Zjawiska dalej przejawiają się dla praktykującego, ale są doświadczane jako lekkie, otwarte, transparentne i niczym niepołączone, nieskrępowane, niezestalone i nieopisywalne w kategoriach jedności, wielości, istnienia czy nieistnienia. Jego przejrzystość umysłu i jakości rosną.
4. Pustka Prasangika Madjamaki - na tym etapie wgląd medytującego jest faktycznie niekonceptualny i uwolniony od wszelkich pojęć. Widzi, że również pustka jest pusta tj. nie istnieje faktycznie. Nie przypisuje żadnej natury doświadczanym przejawieniom (kolorom, dźwiękom, uczuciom czy myślom), ale też ich nie neguje doświadczając ich jako podobnych do snu, fatamorgany czy lustrzanych odbić. Nie postuluje niczego realnego kryjącego się za złudnymi przejawieniami. Zanegował istnienie, nieistnienie, jedność, wielość i nie ustanowił niczego w zamian. Nie twierdzi niczego niczego ani niczego się nie trzyma. Jest wolny od wszelkich skrajnych poglądów, widzi rzeczy takimi, jakie są i według większości szkół na tym etapie dopiero ma się faktyczny wgląd w pustkę.
5. Pustka Madjamaki Szentong - praktykujący uwalnia się nawet od zanegowania pojęcia natury zjawisk. Choć (mówiąc językiem trzeciego stopnia) wszystko jest puste, to jest także świetliste. Esencja zjawisk jest pusta, ale natura jest świetlista. Doświadcza, że choć uwolnił się od poczucia realności zjawisk, to jednocześnie wszystkiego doświadcza jako jasnego i pełnego energii. Bezpośrednio widzi "czerwoność czerwieni" czy "kamienność kamienia". W jego stanie naturalnie odkrywają się niezwykłe jakości mądrości, mocy i szlachetności, które są już zawarte w potencjalności jego prawdziwego stanu (brak sztywności czy solidności okazuje się być nieskończoną, kreatywną potencjalnością).

Przygotowałem ten skrót na podstawie różnych nauk, które otrzymałem, doświadczeń we własnej medytacji i używając jako zarysu modelu zaproponowanego przez Khenpo Tsultrima Gyamtso w świetnej książce "Stopnie Medytacji Pustki".

Należy tutaj jednak zaznaczyć, że wokół Szentong trwa wiele dyskusji. Bywa wyjaśniane na różne sposoby i czasem krytykowane jest jako wypaczenie medytacji pustki, czasem jako niepotrzebne (wskazując, że na gruncie Prasangiki można osiągnąć pełny wgląd w pustkę) a czasem jest uważane za ważne i potrzebne uniknięcie subtelnych błędów stopnia Prasangiki.
​
Poniżej znajdziesz troszkę dłuższe i dokładniejsze omówienie tych pięciu stopni w formie podcastu. Użyte nagranie audio z moimi wyjaśnieniami stanowi fragment zajęć z kursu "Mądrość Zawarta w Emocjach" (link) - prowadzonego przez Tkankę wspólnie ze Sztuką Życia i Śmierci. 

~ Robert Tkanka

PS: Jeżeli interesuje Cię praktyka medytacja pustości czy pustki, to:
- prowadzimy kompletne kursy "Pierwotna Czystość"
- esencjonalne elementy tej medytacji znajdują się też w opartym o nagrania kursie self-study "Buddyjska Nauka o Świadomości: Model Osobowości"
- na Facebooku działa grupa/forum jej poświęcone

Pierwotna Czystość

Nauka o Świadomości

Emptiness Polska